Historia Wysokiego Kościoła

Nazwa Wysoki Kościół pojawiła się w źródłach historycznych w 1296 roku i pochodzi od zbudowanej na wysokim wzgórzu drewnianej świątyni. Polska nazwa miejscowości jest dosłownym tłumaczeniem nazwy niemieckiej, która z kolei pochodzi od łacińskiej nazwy Alte Ecclesia.

POPRZEDNIE NAZWY MIEJSCOWOŚCI:

1335 – Alte Ecclesia
1400 – Hokirche
1739-1830 – Hochkirch
1845 – Hochkirch, Wysoki Kościół
1904-1945 – Hochkirch

WYKAZ ZNANYCH ZE ŹRÓDEŁ WŁAŚCICIELI WSI I DÓBR:

1503 – Jakob von Prizelwiz
1669 – Johann Kittel
1700 – Julius Ferdinand von Helmrich
1706 – von Kossler
1718 – von Kittel
1743 – Johanna Dorothea von Nostiz
1783 – von Rothkirch z domu von Helmrich
1830 – von Schulse
1937 – Majątek nr 1 Emilie Rindfleisch, Majątek nr 5 Hermann Pohl

HISTORIA WSI I DÓBR

1335 – poświadczony jest we wsi kościół,
ok. 1540 – prawdopodobna data przejęcia kościoła przez reformacje
od 1566 do 1920/1925 – znana jest lista pastorów.
1714 – budowa nowego kościoła z drewna
23 XII 1827 – poświęcenie nowowybudowanego, murowanego budynku kościoła
1830, 1845 Wysoki Kościół ma status wsi. O znajdującym się tu kościele pisze się jako o bardzo starej budowli,
1891 – dobra tutejsze wraz z Wisznią Mała stanowią majątek rycerski
1904 – Wysoki Kościół ma status gminy
1912 – tutejsze dobra stanowią fideikomis wraz z Wisznią Małą i dane są dla obu miejscowości razem przy Wiszni Małej
1937 – we wsi notowane są dwa majątki : nr 1 i nr 5 .

ATRAKCJE MIEJSCOWOŚCI

Wieś jest malowniczo położona na wzniesieniu południowego grzbietu Wzgórz Trzebnickich. Rozpościera się stąd wspaniały widok na okolice, w tym na Wrocław. Przy dobrej widoczności można też zobaczyć Ślężę a nawet Karkonosze i Śnieżkę.

Warto zatrzymać się przy drodze krajowej nr 5 w pobliżu przystanku na Wrocław znajduje się tam doskonały punkt widokowy.

Przy drodze prowadzącej do Pierwoszowa kilka metrów od krzyżówki rośnie dąb – pomnik przyrody.

Wieś stała się atrakcyjnym terenem do budowy domów. Na porolniczych polach swoje domy budują nie tylko nowi mieszkańcy, ale też ludzie, którzy tu się wychowali.

Trudno jest objąć wzrokiem całą wieś, domy położone najwyżej z prawej strony i te najniżej, są widoczne z okolicy, pozostałe zasłania liczny drzewostan.

Świątynia parafialna położona jest na wzgórzu o wysokości 205 m n.p.m. Jej strzelista, wyłaniająca się za drzew wieża pogłębia wrażenie górowania nad okolicą i jest widoczna z bardzo dużych odległości. To powoduje, że niemal każdy mieszkaniec Wrocławia wie o położonej tuż przed Trzebnicą niewielkiej miejscowości Wysoki Kościół.

Do niedawna kościół można była podziwiać tylko w ciągu dnia. Obecnie wieża oraz znajdująca się po lewej stronie kaplica cmentarna jest iluminowana, co w nocy na tle ciemnych konturów wzgórz daje naprawdę imponujące wrażenie. Nocą oświetlona wieża kościoła wygląda jak latarnia morska.

Z drewnianego kościoła z 1296r. ,który stał pierwotnie w tym miejsu nic się nie zachowało. W 1698r. roku zbudowano wieżę, a w 1714 roku wybudowano nowy kościół.

Pod koniec wieku XVIII wyremontowano wieżę: była wykonana z muru pruskiego i zwieńczona hełmem w kształcie cebuli. W 1794 roku ufundowano dzwon, a w kościele zbudowano amonowy ołtarz z wejściem do zakrystii.

W 1828 roku zbudowano nowy kościół z cegły na planie prostokąta z kwadratową zakrystią na osi od wschodu. Wybudowano go jako kościół ewangelicki.

W 1890 roku wybudowano nową wieżę na miejsce tej z 1698 roku. Kościół był jednonawowy bez wydzielonego prezbiterium, kryty sufitem z fasetą.

Firma Schlag ze Świdnicy wykonała w 1890 roku organy które są używane do dzisiaj.

Za czasów reformacji świątynia została zamieniona na zbór luterański. Katolicka parafia Wysoki Kościół należała do diecezji wrocławskiej, a pod względem władzy świeckiej do księstwa oleśnickiego.

Książęta oleśniccy przyjęli luteranizm i propagowali tę wiarę na swoim terenie. Świątynia w Wysokim Kościele stała się w 1540 roku zborem protestanckim i została nim do 1945 roku.

Podczas walk kończącej się II wojny światowej w 1945 roku kościół nie został uszkodzony. Po wojnie w Wysokim Kościele i w okolicy osiedlili się repatrianci ze Wschodu, między innymi z Siemianówki koło Lwowa, a także z terenów centralnej polski, kielecczyzny.

Początkowo od sierpnia do listopada 1945 w Wysokim Kościele msze celebrował ówczesny niemiecki proboszcz z Kryniczna ks. Józef Gottschalk. W 1946r. wyemigrował on do Niemiec.

Następnie Kościół obsługiwali polscy księża. Pierwszym z nich był proboszcz parafii Szewce Paweł Elsner. Kościół jest pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny.

24 stycznia 1947 roku ks. Infułat Karol Milik – pasterz diecezji – ustanowił administratorem parafii Kryniczno i Szewce O. Bertolda Altanera. Siedzibą była parafia w Wysokim Kościele. Przez trzy lata duszpasterzował tu jako wikariusz ks. Alfons Gogół.

Od 1953 roku wioski przynależące do obecnej parafii Wysoki Kościół zostały włączone do parafii św. Jadwigi w Trzebnicy. Księża obsługujący kościoły mieszkali w Wysokim Kościele w mieszkaniu byłej szkoły ewangelickiej, a później w wykupionym domku, który nie spełniał jednak funkcji plebani.

23 kwietnia 1972 roku J.E. Ks. Arcybiskup Bolesław Kominek erygował parafię p.w. Niepokalanego Serca NMP w Wysokim Kościele.

W 1964 roku przeprowadzono gruntowny remont kościoła. Postawiono główny ołtarz fornierowany, wykonany według projektu inż. Krzywobłockiego, oraz dębowa balustradę i ambonę.

Nowe dębowe ławki postawiono w 1968 roku, a nowe konfesjonały w 1969 roku. Bardzo skromne wnętrze kościoła na początku obecnego stulecia zostało na nowo pomalowane.

Od tej pory ściany zostały pozbawione wcześniejszych malowideł świętych: na ścianach naw, w przedniej części kościoła i na chórze. W przedsionku kościoła podczas renowacji sufitu odsłonięto malowidła w formie wzorów. Zostały one odrestaurowane. Stojąca w głównym ołtarzu figura Matki Boskiej została tu umieszczona po II wojnie światowej.

Na zewnętrznych ścianach kościoła zachowały się, ale w złym stanie, poniemieckie tablice min tablica z postacią „rycerza” i „damy”.

Przy kościele znajduje się grota Maryjna powstała z inicjatywy ks. Ryszarda Labego ówczesnego proboszcza parafii. Niegdyś wokół kościoła był cmentarz ewangelicki.

To czego nie zniszczyła wojna zniszczyli polscy osadnicy. Wiele starszych osób twierdzi, że naprzeciw bocznych drzwi kościoła stał duży grobowiec. Jedynym śladem, że kiedyś tu się znajdował jest kilka kamieni i obniżenie terenu.

Przy zakrystii od strony północnej znajduje się jedyny ocalały grób w którym pochowano Wilhelma Engela urodzonego 3 sierpnia 1823 r. a zmarłego 11 czerwca 1873 r. Według niektórych był generał, a według innych pastorem. Grób ten został wykonany przez R. Pausenbergera z Wrocławia.

Szpaler drzew rosnących równolegle do północnej ściany kościoła jest obiektem zieleni chronionej. Jego północna cześć użytkowana jest jako cmentarz.

Pierwotnie cmentarz ten został założony prawdopodobnie w XIVw., powiększony w XIXw. i drugiej połowie XX. Od XVIw. był cmentarzem ewangelickim. Od kilkudziesięciu lat jest ponownie użytkowany i zwany jest Nowym Cmentarzem .

Przy kościele stoi mała okrągła kaplica grobowa Fryderyki von Kottwitz z 1738 – 1801 roku. Na północny zachód nieopodal kościoła, na wzgórzu, jest cmentarz z neogotycką kaplicą cmentarną rodziny von Lőbbecke wzniesioną w 1869 r. W znajdujących się tu dwu grobowcach spoczywa rodzina Lőbbecke – fundatorzy tej kaplicy a zarazem właściciele majątku w Wiszni Małej. Ten cmentarz zwany Starym Cmentarzem jest obecnie jest zamknięty.

Do kaplicy grobowej doprowadzony jest prąd a dach pokryto blachą (przed remontem był pokryty zabytkowymi łupkami). Wnętrze jest odmalowane. Na ścianie przy ołtarzu znajduje się obraz Miłosierdzia Bożeg . Kaplica służy obecnie jako kaplica cmentarna .

Zadrzewienia w północnej części Wysokiego Kościoła powodują, że wieś jest bardzo malownicza. Widać stąd panoramę Wrocławia, z łatwością można rozróżnić niektóre charakterystyczne budowle stolicy Dolnego Śląska. Most Rędziński czy Sky Tower widać „jak na dłoni”.

W miejscowym parku jeszcze po wojnie znajdował się pałac. Niestety nie wytrzymał próby czasu. Po pałacu zostały tylko wspomnienia i rozrzucone cegły. Obecnie znajduje się tu plac zabaw dla dzieci i boisko, na którym mieszkańcy przynajmniej raz w roku spotykają się na imprezach integracyjnych.

Na większej części tutejszych dróg (poza drogą dojazdową do kościoła i obu cmentarzy) zachowała się zabytkowa nawierzchnia kamienna z dużej granitowej szerokiej kostki .

Podczas wojny Rosjanie zburzyli budynek służący ówczesnym jako plebania. Do dziś z tego budynku zachowała się piwnica składająca się z trzech niewielkich pomieszczeń.

W miejscowości znajdują się dwa stanowiska archeologiczne ze śladami osadnictwa kultury łużyckiej i z okresu neolitu

W czasie II Wojny Światowej, podczas oblężenia Festung Breslau Armia Radziecka ostrzeliwała Wrocław. Paul Parker pastor, radca duchowy, dziekan i proboszcz Wrocławskiej parafii p.w. św. Maurycego autor książki pt. „Kronika Dni Oblężenia Wrocław 22 I- 6 V 1945 r. ”, tak w swej kronice opisuje ten atak:

Niedziela 11 lutego 1945 – osiem dni temu była najcięższa noc od początku oblężenia Wrocławia. Z wzgórz Wysokiego Kościoła Pod Trzebnicą strzelały rosyjskie działa dalekiego zasięgu bez przerwy na nasze miasto.

W okolicy Wysokiego Kościoła są liczne wąwozy min. pomiędzy Machnicami a Wysokim Kościołem który zwany był przez miejscową ludność wojskiem gdyż podczas II wojny światowej było to miejsce w którym stacjonowało wojsko.

Wąwóz jest głęboki, porośnięty lasem. Można w nim spotkać bażanty, sarny i usłyszeć śpiew ptaków. Właśnie ta bliskość natury stanowi obecnie największą atrakcję Wysokiego Kościoła.